روش تولید سفره قلمکار
قلمکاری چیست؟
به هنر چاپ نقوش بر روی پارچه، “قلمکاری” گفته می شود. این هنر با دقت و ظرافت خاصی انجام میشود تا نتیجه مطلوب به دست آید.
این طرح ها بر روی چوب هایی با جنس خاص با استحکام بالا رسم میشوند و بعد با رنگ های مخصوص بر روی پارچه ها ایجاد می شود. به این هنر چیت سازی نیز گفته می شود.
قدمت این هنر را بیشتر به دوره ورود مغول ها به ایران میدانند. اصفهان مرکز عموه و اصلی تولید سفره های قلمکاری است.
مواد اصلی قلمکاری
۱- پارچه
۲- قالب
۳- رنگ
پارچه سفره قلمکاری
جنس این پارچه مخصوص است و باید حتما نخی یا پنبه ای باشد زیرا رنگ پذیری این نوع پارچ و الیاف نخ بیشتر از پشم است. پارچه های به کار رفته برای تولید و تهیه سفره های قلمکار به ۵ دسته زیر نیز تقسیم می شوند.
- پارچه های ابریشمی که البته به دلیل گران بودن امروزه کمتر استفاده میشوند.
- کتان بافت خارجی.
- ململ حاجی علی اکبری که نوعی پارچه کارخانه ای می باشد.
- کرباس که پارچه بیشتر استفاده دشه است.
- متقال که نوعی پارچه با بافتی ریزتر از کرباس است و اکثر پارچه های قلمکار موجود در بازار از این نوع هستند.
قالب های شکل سفره قلمکار
طرح ها با یک مهر چوبی بر روی پارچه مشخص شده چاپ می شوند. نام این مهر چوبی که نقش بر روی آن زده می شود، قالب می باشد.
جنس این چوب ها نیز خاص می باشد زیرا باید استحکام لازم را داشته باشند که معمولا چوب گلابی و زالزالک می باشند.ابتدا نقش ها بر روی چوب طراحی میکنند سپس تراش می دهند و آن را بر روی پارچه چاپ می کنند.
مرحله قالب سازی یکی از حساس ترین و ظریف ترین مراحل در قلمکاری می باشد.چوب گلابی علاوه بر استحکام نرم می باشد و به همین خاطر به راحتی می توانید بر روی آن طرح بتراشید.
برای خرید سفره قلمکار اصفهان بر روی دکمه خریدآنلاین کلیک کنید
مرحله ساخت قالب سفره های قلمکاری شامل موارد زیر می باشد:
۱- جور کردن چوب قالب باعث می شود دوام چوب زیادتر شود. چوب برای تراش بسیار نرم تر می شود و به همین دلیل مانع نفوذ و ایجاد شکستگی یا تغییرات می شود.
۲- لیسه یا پولیش کردن چوب
۳- طرح ریزی : پوست ساییده شده انار را با لعاب کتیرا ترکیب می کنند و مایع به دست آمده را روی سطح صاف چوب می مالنند تا طرح از روی کاغذ بر روی چوب منتقل شود.
آماده سازی رنگ برای سفره قلمکار اصفهان
در مراحل تولید سفره قلمکاری آماده سازی رنگ بسیار مهم است. کیفیت رنگ نقش مهمی را ایفا میکند. رنگ ها در قدیم بیش تر گیاهی بوده اند و در هر کارگاه قلمکاری در کنار استاد شخصی که رنگ ها را به خوبی می شناخت؛ اهمیت زیادی داشت.
یکی از موارد مهم در تهیه رنگ قلمکاری اضافه کردن کتیرا به رنگ است تا به آن غلظت بدهد و مانع پخش شدن رنگ شود.کتیرا باید به مدت ۱۰ تا ۱۲ ساعت در آب خیس شود و سپس به رنگ های آماده شده اضافه شود.
مقداری روغن کرچک و یا روغن کنجد نیز به رنگ ها اضافه می کنند تا رنگ ها خشک نشوند. برای به دست آوردن رنگ های مختلف و مطلوب باید آن ها را با فرمول خاصی ترکیب کرد.
بهترین سفره قلمکار اصفهان را از سفره قلمکار شیخ سلیمانی بخواهید
مراحل تولید سفره قلمکاری اصفهان
آماده سازی پارچه ها
شست و شو: پارچه های سفید را به مدت ۵ روز در آب رودخانه قرار میدهند به طوری که تکان نخورند. پارچه را آبخور می کنند به این معنی که محکم آن را به سنگ می کوبند تا مواد زائد پارچه خارج شود.
سفید گری: پارچه ها را پس از شست و شو درون دیگ های بزرگ حاوی کلر ریخته و به هم میزنند تا کار به خوبی درون بافت پارچه قرار بگیرد، سپس آن را مجدد در آب می شویند.
چاپ نقش بر روی سفره ها: ابتدا قالب های آماده شده را کاملا آغشته به رنگ مشکی می کنند و یک دور کامل پارچه را طرح می زنند.
بعد از ان قالب را مجدد در رنگ قرمز قرار میدهند و بار دیگر پارچه را با طرح های قرمز نقش دار می کنند. بعد از آن قالب ها با طرح ها و رنگ های دیگر چاپ می شوند.
ثابت کرن رنگ: پارچه های چاپ شده را برای ثابت نگه داشتن رنگ ها در دیگ های بخار قرار داده تا پس از ۹۰ دقیقه به خاطر رطوبت حاصل شده از بخار آب رنگ ها تثبیت شوند.
خشک کردن پارچه ها: بعد از جوشاندن پارچه ها و قرار دادن آن ها در حوضچه های مخصوص آن ها را با محلولی که از گاو به دست می آید خیس می کنند سپس به مدت ۵ روز در تابستان و یک ماه در زمستان در معرض مستقیم تابش نور خورشید قرار می دهند.
نقش های پارچه ها باید بر روی زمین بوده و پشت به آفتاب باشند . در انتها پس از شست و شوی دیگری کار پایان می یابد.
جمع بندی
پارچه های قلمکاری شده کاربردهای متفاوتی دارند از جمله رو بالشی،رو مبلی،زیر انداز یا حتی رو تختی اما پر کاربردترین و شناخته ترین شده آن ها سفره قلمکاری اصفهان می باشد.هر چقدر جنس پارچه ها و کیفیت رنگ ها بهتر باشد نتیجه نیز رضایت بخش تر خواهد شد. سفره قلمکارهای اصفهان یکی از صنایع دستی مخصوص این شهر می باشند.
